कार्तिक पौर्णिमा- २०२४

 

प्रवचनात कार्तिक पोर्णिमेचे महत्व खालील प्रमाणे विषद करण्यात आले. 

१. काश्यप बंधूंची धम्मदीक्षा: बाबासाहेबांनी बुद्ध आणि त्यांचा धम्म या ग्रंथात दुसऱ्या खंडातील तिसऱ्या भागात सदर प्रसंग वर्णिला आहे. वाराणसी नजीक निरंजना नदी काठी उरवेला आश्रमात हे काश्यप बंधू स्थीत होते. 

i .उरवेल काश्यप ii . नदी काश्यप  आणि iii . गया काश्यप अशी त्यांची नावे होत. ते अग्निपूजक व ब्राह्मण गोत्राचे होते. त्यांच्या डोक्यावरील खांद्यापर्यंत लांब केसांमुळे त्यांना जटील/ जटाधारी म्हणतअसत.परिसरात त्यांना प्रतिष्ठा होती. जवळपास १००० शिष्य त्यांचे होते.  त्यांनी कार्तिक पौर्णिमेला धम्मदीक्षा घेतली. वयाच्या १४५ व्या वर्षी कार्तिक पौर्णिमेला उरवेल काश्यप यांना निर्वाण प्राप्त झाले.

२. सारीपुत्त व महामोग्गलायन यांची धम्मदिक्षा : राजगृहात संजय वेलठी यांचे दोन शिष्य होते. उपतिष्य आणि कोलीत. इतरही २५० असे शिष्य होते. उपतिष्य आणि कोलीत यांच्या शंकांचे निरसन अद्याप झाले नव्हते. त्यांनी आपसात ठरवलेलं की ज्याला प्रथम सत्य सापडेल तो दुसऱ्याला सांगेल. राजगृहात बुद्धांचे शिष्य भदंत आनंद यांचे चालणे,बोलणे वागणे व विचार यातून हे दोन्ही शिष्य प्रभावीत झाले. त्यांचे गुरु कोण आहेत? त्यांची शिकवण काय आहे? मार्ग काय आहे? हे सगळे जाणून त्यांनी बुद्धाच्या संघात प्रवेश घेतला व सोबत २५० शिष्य ही आले. उपतिष्य व कोलीत यांचे अनुक्रमे सारीपुत्त व महामोग्गलायन असे नामकरण झाले.    

सारीपुत्त व महामोग्गलायन हे पुढे संघाचे सेनापती व बुद्धांच्या डाव्या व उजव्या भुजा बनले. राहुलचे धम्मगुरू हे सारीपुत्त होते. यावरून त्यांचे महत्व कळते.  इ.स. पूर्व ४८४ मध्ये कार्तिक पोर्णिमेला त्यांनी इच्छामरण स्वीकारले. बुद्धांच्या हयातीतच त्यांचे चैत्य स्तूप श्रावस्थी येथे निर्माण केले. त्यानंतर लगेच १५ दिवसांनी म्हणजे कार्तिक अमावस्येला जैन धर्म प्रचारकांनी (निकंठक) यांनी महामोग्गलायन यांची हत्या केली. 

३. मूलगंध कुटीर विहार

चक्रवर्ती सम्राट अशोकाने नालंदा तक्षशिला निर्माण केले. नालंदा आता भारतात तर तक्षशिला पाकिस्तानात आहे. श्रीलंकेचे पूज्य अनागरिक धम्मपाल यांनी भारतात येऊन तक्षशीलेतून बुद्धांचे अस्थिकलश आणून सारनाथ येथे आधुनिक मूलगंध कुटी विहार निर्माण केले. कार्तिक पौर्णिमेला या अस्थींचे पूजन व मिरवणूक होते.

संदर्भ:

१. बुद्ध धम्म में ऐतिहासिक पौर्णिमायेकां महत्त्व- भदंत आर धम्मीकुर थेरो पान क्रमांक ५१,५२

२. ⁠बुद्ध आणि त्यांचा धम्म ( खंड दोन भाग तीन) - डॉ. बाबासाहेब 

३. ⁠वर्षावास आणि बारा पोर्णिमा - डॉ. लता धनराज

प्रश्न विचारावेत का?

 प्रश्न विचारणारे मिलिंद नको, तर उत्तर देणारे नागसेन व्हा! हे वाक्य कानाला ऐकायला जरी छान व टाळ्या खाऊ असेल, तरीही प्रश्न विचारू नका. हा ध्वनीत होणारा अर्थ, हा मेसेज प्रचंड घातक आहे.

पुरोगामी, परिवर्तनवादी चळवळीचा पायाच मुळी येथील वेद, उपनिषीद,धर्म व तत्त्वज्ञान यांना प्रश्न विचारण्यात आहे. चार्वाक,जैन महावीर व बौद्ध हे नास्तिक तत्वज्ञान, दर्शन हे मुळात येथील प्रचलीत समाज व्यवस्थेला प्रश्न विचारणारे व त्यातून समाधानकारक  उत्तर न मिळाल्याने नास्तिक मार्ग,कैवल्य व निर्वाणाचे (निब्बाण) तत्वज्ञान स्वीकारणारे दर्शन आहे.

झाडाखाली बसून डोळे मिटून ज्ञानप्राप्ती होत नाही. त्यासाठी अगोदर प्रश्न पडावे लागतात की या जगात दुःख का आहे? आहे तर त्याचे कारण काय आहे? त्यावर उपाय काय करता येईल? हे सर्व करण्यासाठी अलारकलाम पासून तर उदकरामपुत्त यांना प्रश्न विचारावे लागतात. त्यानंतरही शंकेचे निरसन व मार्ग सापडत नसेल तर मिळालेल्या ज्ञान,अनुभव व उत्तरांच्या, प्रंचड चिंतनाचा कसोट्या व पायऱ्या चढल्यावर मध्यम मार्गाचा बोध होत असतो. त्यासाठी निमित्तमात्र ही सुजाता व पूंना (पूर्णा) ठरत असते.

कुठल्याही शोधाची जननी ही केवळ गरज नसून जिज्ञासा देखील असते हे विसरून चालणार नाही. धर्माला सिद्ध होण्यासाठी विज्ञानाची गरज भासते. कारण धर्म हे तत्त्वज्ञान (Philosophy, Meta Physics) आहे. विज्ञान हे स्वयं सिद्ध असते कारण अनेक वारंवरतेच्या कसोट्या पार करून ते सिद्ध होते. तरीही विज्ञान अंतिमतः हेच सत्य आहे असा दावा करत नाही. त्याउलट प्रश्न विचारण्याची मुभा ते देते. आईन्स्टाईन ला चुकीचे ठरवून नोबेल मिळालेत ते विज्ञानातच.अपौरुषी धर्मात मात्र ती मुभा नाही.

अनेक धर्म विज्ञानवादी असण्याची थाप मारतात. मुळात तशी गरज नाही. विज्ञान व तत्वज्ञान (दर्शन)  हे वेगवेगळे आहेत. जे धर्म प्रचारक अशी थाप मारतात तयांनी मलिंदाला नाकारावे हे तर चूकच.

बालबुद्धीने प्रश्न विचारूनये का? प्रश्न न विचारता आलेल्या आदेशाचे केवळ पालन करणाऱ्या भक्त जमातीने आजवर केलेले नुकसान काय कमी आहे?  सद्सद्विविवेक बुद्धी गहाण ठेवणारे संघटनेसाठी चांगले असतात हे जरी मान्य केले तरी बुद्धांनी प्रश्न विचारा यासाठी प्रचंड आग्रह केलेला आहे. कलामांच्या प्रश्नाचे उत्तर कलामसुत्ततात दिलेच आहे की..

क्रमशः

बुद्ध आणि प्रेम

 डोळ्यांनी आपल्याला जग केवळ दिसते. त्या दिसणाऱ्या जगाची अनुभूती हे आपल्या मनावर अवलंबून असते.

मनावर सर्वाधिक गारुड जर कुणाचं असेल तर ते प्रेमाचे असते. प्रेमात असणाऱ्या व्यक्तीला कडक उन्हात देखील सावलीची अनुभूती आणि चिंब सरींची बरसात जाणवू शकते. बाहेरच्या कर्णकर्कश हॉर्नसच्या आवाजात देखील त्याच्या कानात व्हायोलीन वाजू शकते. 

प्रेमात असणाऱ्या प्रियकराला आपली प्रियसी ही जगातील नितांत सुंदर स्त्री वाटत असते. 

आईला स्वतःचं बाळ हे जगातील सर्वाधिक गोंडस बाळ वाटतं असतं.

एखादया व्यक्तीकडे, वस्तूकडे, ठिकाणाकडे, नात्याकडे जेव्हा तुम्ही प्रेमाने पाहता तेव्हा ती वस्तू, व्यक्ती, ठिकाण हे सूंदर बनते. ही सूंदर बनवण्याची किमया प्रेमात असते.

अहिंसकाचा अगुलीमान व अगुलीमानाचा अरहंत बनण्याचा प्रवास हे त्याचे उदाहरण.

बुद्धाची करुणा ही दुसरं तिसरं काही नसून मानवी समाजासाठी असणारे प्रेम आहे. अन्यथा कोण राजकुमार आपली ऐश्वर्यसंपन्न जीवनशैली सोडून उपाशी-तापाशी, राना वनात आत्मक्लेश सहन करेल? 

आणि ते मिळालेले ज्ञान प्रत्येकाला लोक भाषेत समजावून सांगेल? वयाची ४५ वर्ष लोककल्याणासाठी खर्च करेल?

असे महानायक व अतुलनीय, अविश्वसनीय कहाण्या या निर्व्याज व निस्सीम प्रेमातूनच जन्माला येऊ शकतात.

आंबेडकरवादी नेतृत्व हवे.

संघटन, संभाषण व संविधानिक कौशल्य तसेच फुले-शाहू-आंबेडकरांच्या विचारांचे आकलन नसणाऱ्या व्यक्तीस कुठल्याही सामाजिक, शैक्षणिक अथवा राजकीय  संघटनेत पद, प्रतिष्ठा अथवा नेतृत्व दिल्यास संघटन निकामी, निकृष्ट व सैरभर न झाले तर नवलच.

जो समाज उच्च शिक्षित झाला. नीतिमत्ता हे मूळ तत्वज्ञान ज्या बौद्ध धम्माचे आहे. ते तत्वज्ञान स्वीकारून ६७ वर्ष ज्या समाजाला झाले. शिकावा, चेतवा व संघटीत व्हा असे सांगून ९९ वर्ष ज्या समाजाला झाले. म्हणजेच "शिक्षा" आणि "दीक्षा" दोन्हीही उत्तम ज्या समाजाकडे आहे. अशा समाजाने यापुढे आपले नेते, पुढारी व मार्गदर्शक निवडतांना अतिशय बेजबाबदार, अंध व परंपरागत असून कसे चालेल?

आपले नेते मग ते धार्मिक, राजकीय किंवा सामाजिक असतील. ते देश, राज्य अथवा गल्ली बोळातील असतील.. अगदी तुमच्या संघटनेचे, जयंती मंडळाचे किंवा बचतगटाचे असतील... असे नेते,प्रमुख निवडतांना या प्रबुद्ध,वाचक व शिक्षित समाजाने चोखंदळ असायला नको का?

ज्या बौद्ध धम्माचा वारसा,विरासत आणि विचार आपण चालवू इच्छीतो. ज्या डॉ बाबासाहेब आंबेडकरांच्या सामाजिक, शैक्षणिक,राजकीय व धार्मिक चळवळीचे नैतिक वारसदार म्हणून आपण स्वतःला म्हणवून घेतो. त्या समाजाचे आचरण व  नेतृत्व देखील त्याला 

साजेसे नको का?

केवळ मंत्रोच्चारा प्रमाणे आंबेडरवाद व बौद्ध धम्माचे विचार मांडायचे परंतु आचरण मात्र विपरीत व विरुद्ध करायचे हे असे किती दिवस चालायचे?

लक्षात घ्या बाबासाहेब यशस्वी झाले ते त्यांच्या ठायी असणाऱ्या ज्ञान व शील या गुणामुळे.

पुणे कररातून निपजलेल्या निर्बुद्ध   निकृष्ट नेते तुमच्या स्वाभिमानाची लढाई लढणारे नाहीत. स्वतःच्या स्वार्थासाठी दुरदृष्टी नसणारे हे नेते चळवळीला संपवतील. म्हणून येणाऱ्या काळात नेतृत्वाला नेते होण्यासाठी आंबेडकरवादी होणे, बौद्ध धम्माचे पाईक होणे ही प्रथम कसोटी असलीच पाहिजे.

अशोका विजया दशमी व धम्मचक्र प्रवर्तन दिन

१४ ऑक्टोबर, १९५६  या दिनी बोधिसत्व डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकरांनी सहा लाख अनुयायांसह बौद्ध धम्माची दीक्षा ग्रहण केली. त्या क्रांतिकारी,अभूतपूर्व व ऐतिहासिक घटनेला आज ६७ वर्ष पूर्ण होत आहेत.  त्यानिमित्ताने या ६७ वर्षात आपण काय केले याचा हिशोब, पडताळणी व सिंहवलोकल  करावयास हवे.

मी तीन मुद्यांकडे आपले लक्ष वेधू इच्छितो:

🔵 एक

 अस्पृश्य समाजातील अनेकांनी बौद्ध धम्माची दीक्षा घेतली.  त्या दीक्षे नंतर त्यांच्या जीवनमानात क्रांतिकारी व अमुलाग्र सकारात्मक बदल झाले.  जगाच्याच्या इतिहासात इतक्या अल्पावधीत व इतक्या प्रचंड वेगाने कुठल्याही समाजाने प्रगती केलेली नाही. अशी प्रगती या समाजाने केली. हा बदल बाबासाहेबांच्या आणि बुद्ध धम्माच्या विचारांची कास धरल्यामुळे,  शिक्षणामुळे, खुळचट धर्मकल्पना व अंधश्रद्धा नाकारल्यामुळे त्यासोबत मिळालेल्या संविधानिक अधिकारामुळे झाला आहे. 

असे असले तरी सारेच काही आलबेल आहे असे नाही. हा धम्मरथ भारत बौद्धमय करण्याच्या दिशेने अपेक्षित वेगाने पुढे सरकताना दिसत नाही.

त्याला कारण आपल्या शेजारी असणारे मांग व चर्मकार बंधूंना देखील आपण बौद्ध धम्म दीक्षा देऊ शकलो नाही.

🔵 दोन

स्वतःस पुरोगामी आणि आंबेडकरवादी अशी दुहेरी ओळख  असणाऱ्यांनी देखील बुद्ध धम्माला अस्पृश्य ठरवून जाणीवपूर्वक बुद्धधम्माला बगल दिली आहे.  बुद्धांचे तत्वज्ञान आम्ही मानतो. स्वीकारतो परंतु धम्म स्वीकारण्याची हिंमत व धमक नसणाऱ्यांमुळे देखील धम्मारथ अडकला आहे. मुळात आंबेकरवाद अथवा आंबेडकरवादी होण्यासाठी तुम्हाला धम्माचे तत्वज्ञान हे  स्वीकारणे अनिर्वार्य आहे. कारण बाबासाहेबांचे संपूर्ण जीवन चरित्राचे सार हे धम्माधारीत आहे. 

सेलेक्टिव्ह आंबेडकर स्वीकारणे हे पळपुटे पणाचे व समाजाच्या करंटेपणाचे लक्षण आहे. आंबेकरवाद हा धम्म दीक्षेविना पूर्ण होऊच शकत नाही. आंबेकरवादाचे सर्वोत्तम व सर्वोच्च टोक हे बाबासाहेबांची धम्मदीक्षा आहे. दस्तुरखुद्द डॉ बाबासाहेब आंबेडकर या देशातील लढाई ही श्रमणवाद विरुद्ध ब्राम्हणवादी अशीच आहे असे स्पष्ट केले आहे. त्यामुळे दोन्ही दगडावर पाय ठेवून असणारे (पुरोगामी + आंबेडकरवादी) हे धर्मांतराच्या रथाला खीळ घालणारे लोक आहेत असे मी मानतो. 

🔵 तीन

आता ज्यांनी धम्म स्वीकारला आहे. त्यांनी देखील आपल्या चालण्या बोलण्या व वागणुकीतून समाजासमोर आदर्श निर्माण केला पाहिजे.

१४ जानेवारी,१९५१ रोजी वरळी बुद्धविहारात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे व्याख्यान झाले. त्यात ते म्हणाले की, "बौद्ध होणे सोपे नाही. म्हणून मी काही नियम करणार आहे. ते नियम जे लोक पाळतील त्यांनाच दीक्षा दिली पाहिजे. बुद्ध धम्माची दीक्षा घेतल्यावर तुम्हाला हिंदू धर्मातील मते आणि दैवते बुद्ध धम्मात आणता येणार नाहीत. घरात खंडोबा आणि बाहेर बुद्ध चालणार नाही." शिवाय, ज्या हिंदूंना धम्मदीक्षा घ्यावयाची असेल त्यांनी हिंदू धर्माच्या दृष्कृत्यांचा त्याग केला पाहिजे. जातीला मानणारे लोक बौद्ध होतात आणि बुद्ध धम्माचा ब्राह्मणी धर्म बनवतात, अशांना बुद्ध धम्मात येता येणार नाही. ज्यांना सवड असेल त्यांनी येथे   यावे, बुद्ध धम्म शिकावा व त्यानंतर त्याचा स्वीकार करावासा वाटला तर करावा. नाहीतर बाराभाईची खिचडी करून चालायचे नाही. फक्त बुद्ध धम्मच पाळा इतर काही नाही."

धम्मचक्र प्रवर्तन दिनाच्या सर्वांना शुभेच्छा

◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆

जय✺भीम.

नमो✺बुद्धाय

◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆

आमच्या पूर्वसूरींच्या मार्गानेच आम्ही जाणार

धर्मांतर करतांना बाबसाहेबांनी २२ प्रतिज्ञा दिल्या. त्या प्रतिज्ञा पूर्वाश्रमीच्या महार समाजाला दिल्या. बाबासाहेबांना हे ज्ञात असावे की, आपण ज्या नरकातून या समाजाला बाहेर काढले आहे. त्याच मार्गाला काही नमुने परत जाण्याचा प्रयत्न करतील. म्हणून बाबासाहेबांनी मुस्लिम, ख्रिश्चन अथवा इतर धर्माचा २२ प्रतिज्ञांमध्ये कोठेही उल्लेख केलेला आढळत नाही. धर्मांतराला आता जवळपास ६६-६७ वर्षे इतका कालावधी उलटून गेला आहे.

या ६६-६७ वर्षात देखील अगदी मूलभूत प्रबोधन ज्या नमुन्यांचे झाले नाही. त्यांना वाऱ्यावर सोडून द्यावे. प्रबोधन ही निरंतर चालणारी प्रक्रिया आहे हे जरी मान्य केलं तरी; ज्यांना गुलामीचे साखळदंड हे सौंदर्य अभूषणे वाटावीत? इतका उच्च प्रतीचे गाढवंपण कुठून शिकतात हे लोक? अशांना कात्रजचा घाट दाखवलेले उत्तम.

प्रत्येकाला धार्मिक स्वातंत्र्य आहे. त्यामुळे कुणाचा सामाजिक बहिष्कार करणे हे कायद्याचा चौकटीत उचित ठरणार नाही. मात्र ज्यांनी हजारो वर्षे जातीच्या नावावर शोषण केलं त्यांनी हा उपदेश देऊ नये. 

बहुसंख्य समाजाचे अनुकरण, लागूनचालन हे जगभरात सुरू असते. अशावेळी अल्पसंख्याक समाज हा सर्व स्तरावर सुदृढ व सशक्त नसेल तर तो शरणागती पत्करतो. शरणागती न स्वीकारणारे शिकार देखील होऊ शकतात. शरणागती पत्करणारे देखील दुय्यम स्थान अथवा गुलामी स्वीकारतात.

भारतात बहुसंख्य समाज हा आक्रमक, अनधिकृत, अतिक्रमण व बुद्धिभेद करत असतांना असे घरभेदी पालखीचे भोई नसलेलेच बरे. असे घरभेदी केवळ गणपती बसवणारेच आहेत असे नाही. तर जेजे म्हणून आंबेडकरी विचारांना सामाजिक, राजकीय, धार्मिक ठिकाणी स्वतःचे गल्ले भरण्यासाठी वापरतात; व चळवळ सरंजामी सनातन्यांच्या दावणीला बांधतात. ते सगळे सारखेच कृतघ्न आहेत.

सामाजिक व राजकीय मंचावर सामाजिक सौदाऱ्याची भुमीका घेणे मी समजु शकतो; परंतु नको ते थोतांड घरात आणणे. त्या धार्मिक, राजकीय, सांस्कृतिक दहशतवादी संघटनेचा भाग बनणे म्हणजेच पालखीचे भोई बनणे होय.

आपली कार्यशक्ती ही केवळ प्रतिक्रियावादी होण्यात अथवा पालखीच्या भोईंना सुधारण्यात घालवणे मला उचीत वाटतं नाही. जे सोबत आहेत त्यांना नवं निर्माणासाठी व आपल्या ध्येय उशिष्टांना पूर्ण करण्यासाठी ही शक्ती वापरावी या मताचा मी आहे. आपली स्वतःची शक्ती व उपद्रवमूल्य सिद्ध केल्याखेरीज चळवळ फोफावणार नाही.

भगवान बुद्धांचा कर्मसिद्धांत.

 

भगवान बुद्धांचा कर्मसिद्धांत.

सृष्टीचा नित्यक्रम कसा राखला जातो यावर तथागत भगवान गौतम बुद्धांनी दिलेले उत्तर अगदी सोपे आहे. नैतिक व्यवस्था ही ईश्वर सांभाळीत नसून ती कर्म नियमाप्रमाणे सांभाळली जाते. सृष्टीची नैतिक व्यवस्था चांगली असेल किंवा वाईट असेल परंतु भगवान बुद्धांच्या मते ती माणसावर सोपविलेली आहे. इतर कोणावर नाही. कम्म म्हणजे मनुष्याकडून केले जाते ते कार्य आणि पाक म्हणजे त्याचा परिणाम. जर नैतिक व्यवस्था वाईट असेल तर त्याचे कारण मनुष्य अकुशल कर्म होय. नैतिक व्यवस्था चांगली असेल तर त्याचा अर्थ इतकाच की मनुष्य कुशल कर्म करीत आहे.

भगवान बुद्ध केवळ कर्मासंबंधीच बोलत नाहीत तर कर्माच्या नियमांचे विवेचन करतात कम्मनियमाचा बुद्ध प्रणित अभिप्राय असा की, ज्याप्रमाणे दिवसा मागून रात्र येते. कर्मा मागून त्याचा परिणाम येतो हा एक नियम होय. कुशल कर्मापासून होणारा लाभ प्रत्येक कुशल कर्म करणाराला मिळतो आणि अकुशल कर्माचा दुष्परिणाम कुणालाही टाळता येत नाही म्हणून भगवान बुद्धाचा उपदेश असा असे कुशल कर्म करा म्हणजे मानवतेला चांगल्या नैतिक व्यवस्थेचा लाभ होईल. कर्मानेचनैतिक व्यवस्था राखली जाते.अकुशल कर्म केल्याने नैतिक व्यवस्थेची हानी होते आणि मानवता दुःखी होते. हे हि शक्य आहे कि कम्म आणि काम्माचा होणार परिणाम यामध्ये काही कालांतर असते.

कम्माचे तीन विभाग करता येतात

१.दिठ्ठ धम्म वेदनीय कम्म: (तात्काळ फल देणारे कर्म)

२. उपपज्जवेदनीय कम्म: (याचा परिणाम फाय कालांतराने होतो)

३. अपरापरियावेदनीय कम्म: (अनिश्चित काळाने फळ देणारे)

हे कम्म अहोसी कर्म होऊ शकते. म्हणजे त्याचा काहीच परिणाम होत नाही. ज्या कर्माचा त्याच्या दुर्बलतेमुळे परिणाम होत नाही किंवा जे कर्म अन्य सबळकर्मामुळे बाद होतात. या प्रकारच्या कर्माचा अहोसी कर्मात त्याचा अंतर्भाव होतो.

कर्माचा विपाक फक्त कर्त्याला भोगाव लागतो आणि त्याशिवाय दुसरा त्यात काहीच आशय नाही एवढेच काही कर्म सिद्धांत अभिप्रेत नाही. कधी एकाच्या कर्माचा त्या ऐवजी दुसऱ्याला परिणाम भोगाव लागतो. हे सर्व कर्म नियमाचेच परिणाम आहेत तोच कर्म नियम नैतिक व्यवस्था सांभाळतो किंवा मोडतो.

व्यक्ती येतात जातात पण विश्वाची नैतिक व्यवस्था कायम राहते आणि त्याच प्रमाणे ही व्यवस्था बनविणारा कम्मनियम अप्रतिहत राहतो.

याच करणास्तव अन्य धर्मात ईश्वराला जे स्थान आहे. ते नीतीला बुद्ध धम्मात प्राप्त झाले आहे. यास्तव विश्वातील नैतिक व्यवस्था कशी राखली जाते याला भगवान बुद्धाने दिलेले उत्तर इतके सरळ आणि निर्विवाद आहे.

नैतिक व्यवस्था कशी राखली जाते? या प्रश्नाला उत्तर म्हणून भगवान बुद्धांनी कर्म सिद्धांत मांडला. कर्म नियमांचा संबंध केवळ सर्वसाधारण नैतिक व्यवस्थेशी आहे. सद्भाग्य किंवा दुर्भाग्य याचा संबंध नाही. याचे प्रयोजन विश्वातील नैतिक व्यवस्था राखणे हे आहे या कारणास्तव धम्माचे हे एक प्रमुख अंग आहे.

१. बौद्ध आणि ब्राह्मणी कर्म सिद्धांत समान आहे काय?

ब्राह्मणी धर्माचा कर्म सिद्धांत आत्म्याचे अस्तित्व मानणारा आहे. ब्राह्मणी धर्मात कर्त्याच्या कर्माचा विपाक आत्म्यावर होत असतो. उलटपक्षी बौद्ध धम्म आत्म्याचे अस्तित्वात मानत नसल्याने तो आत्म्यावर अवलंबून नाही. त्यामुळे दोन्ही एकाच आहेत असे म्हणणे मूर्खपणाचे ठरेल.

२. गतकर्माचा भविष्य जन्मावर परिणाम होतो असे बुद्ध मानतो काय?

कर्म सिद्धांत बुद्धाने सांगितला. कराल ते भराल असे सांगणारा बुद्ध हा पहिलाच, त्याच्या म्हण्यानुसार कर्मसिद्धांताच्या दृढ परिपालनाविना श्रुष्टीची नैतिक व्यवस्था अबाधित राखणे अशक्य होय.

पूर्वजन्म होता किंवा पूर्वजन्म नव्हता हे तुम्हास माहीत आहे काय? गत जन्मी सदोष किंवा निर्दोष कर्मास तुम्ही ज्ञात आहात काय? असे मूलभूत प्रश्न बुद्ध उपस्थित करून बुद्ध जन्मांधारित कम्मपाक मानत नाहीत हे स्पष्ट होते.

ब्रम्हविहार

 

किच्छेन में अधिगतं हलं दानि पकासितूं ।

रागदोसपरेतेहि नायं सुसबुद्धो ।।१।।

परिसोतो निपुणं गंभीर दूद्दसं अणूं ।

रागरत्ता न दक्खन्ति तमोखन्देन आवुटा ति ।। २।।

संबोधी प्राप्त केल्यावर बुद्धांच्या मनात विचार आला की, मला अवगत झालेला हा मार्ग लोकप्रवाहाच्या विरुद्ध जाणारा आहे, हा मार्ग सामान्य व्यक्तीला समजुन येणे कठिण आहे, तर बुध्दिमान लोकांसाठी तो अत्यंत अतिसूक्ष्म पातळीवर घेवून जाणारा गहन विचार आहे. त्यामुळे, खुळचट परंपरा,धार्मिक संस्कार,आत्मवाद, ब्राम्हणी कर्मवाद याने ग्रस्त असलेली लोकं हा ज्ञानमार्ग आत्मसाद करतील काय ? या संसारातील लोक अज्ञानावरणाने अच्छादित व विषयासक्त जीवन जगत आहेत त्यामुळे मला प्राप्त झालेल्या ह्या ज्ञानाचा ते योग्य अर्थ लावतील काय ? आणि तसा योग्य अर्थ लावला गेला नाही तर त्या ज्ञानाचा उपयोग तरी काय ? लोकांना माझ्या ज्ञानाचे परिपूर्ण अवलोकन न झाल्याने लोकांचे कल्याण होण्याऐवजी अनर्थ घडेल काय ? या आणि अश्या अनेक नकारार्थी प्रश्नांचे काहूर बुद्धांच्या मनात निर्माण झाले.

धम्म तत्वज्ञानाचा प्रचार प्रसार करावा, या बुद्धाने घेतलेल्या निर्णयात सदर प्रश्न बाधा आणित होते. यालाच बुद्धाचा विषादयोग असे म्हणतात.

या सर्व प्रश्नांची उत्तरे शोधण्याकरीता बुद्धाने चित्तास आणखी एकाग्र केले आणि अन्वेषण पद्धतीचा वापर करुन, म्हणजेच स्थूलतम विचारांचे सूक्ष्मतम विघटन करुन या साऱ्या प्रश्नांची उत्तरे मिळवली. बुद्धाच्या अश्या चिंतन प्रक्रियेला 'ब्रम्हविहार' असे म्हणतात. अथवा...मैत्री,करुणा,मुदिता(अनंदिवृत्ती), उपेक्षा या चार मानवी भावना ब्रम्हविहार होत !

" तिठचर निसिन्नो वा सयानो वा यावतस्स विगतमिधो, एतं सति अधिठेय ब्रम्हमेत विहारं इधरमाहु"

( उभे असता, चालत असता, बसले असता, किंवा अंथरुणावर पडल्यावर जोपर्यत झोप येत नाही तोपर्यंत ही मैत्रीची भावना जागृत ठेवावी, कारण तिलाच ब्रम्हविहार म्हणतात")

बौद्ध धम्मात पुर्णजन्म आहे हिंदू धर्मात ही आहे , बौद्ध धमात देव आहे हिंदू धर्मात ही आहे , बौद्ध धमात ब्रम्ह आहे हिंदू धर्मात ही आहे, परंतु हिंदू धर्माचा पूर्णजन्म आत्म्यासह आहे पण बौद्ध धमात आत्मा नाही...अश्या पद्धतीने इतर संकल्पना ही विरोधी आहे.

ब्रम्ह , ब्रम्ह विहार, ब्रम्हलोक या सर्व संकल्पना बुद्ध धमात आहे आणि त्या ध्यानाशी निगडित आहे.

ब्रम्हदेव, ब्रम्हविहार म्हणजे मैत्री, करुणा ,मुदिता, किंवा उपेक्षा यापैकी एखादी मनुवृत्ती होय किंवा या सर्व भावनांची असलेली प्रतिकृती होय.

तेव्हा ब्रह्मदेव बुद्धांजवळ आला किंवा मार बुद्धांजवळ आला याचा अर्थ या मनोवृत्ती बुद्ध यांच्या मनात विकास पावल्या, त्यांच्यासमोर कोणी व्यक्ती नव्हे.

ब्रम्हविहार: मैत्री, (मेत्ता) करुणा, मुदिता आणि उपेक्षा या चार मनोवृत्तींना ब्रह्मविहार म्हणतात.

(१) मैत्री : सामान्यत: माणसाला दुसऱ्याच्या सुखाविषयी ईर्ष्या किंवा मत्सर वाटतो आणि त्यामुळे मन कलुषित होते. ते तसे न होता निर्मळ व्हावे म्हणून दुसऱ्याशी मैत्रीचा भाव बाळगावा . मैत्रीत प्रेम असते आणि दुसऱ्या व्यक्तीचा उदार स्वीकार असतो. दुसऱ्या व्यक्तीच्या सुखाला पाहून आपल्या मनात ईर्ष्येची भावना निर्माण झाली, तर ती ईर्ष्या आपलेच चित्त मलिन करते. त्याऐवजी मैत्री भावना ठेवल्यास आपले चित्त शुद्ध आणि प्रसन्न राहते.

(२) करुणा : दुसऱ्याचे दु:ख पाहून दया वाटणे ही साधारण प्रतिक्रिया झाली. क्वचित कधीतरी, ‘बरे झाले त्या माणसाला योग्यती शिक्षा मिळाली’ अशी विकृत समाधानाची किंवा ‘मी किती नशीबवान म्हणून असले दु:ख माझ्या वाट्याला आले नाही’ अशी आत्मतुष्टीची भावनाही मनात येवू शकते. याप्रकारच्या भावना चित्ताला मलिनता आणतात. दु:खाविषयी दया दाखविण्यात अहंकाराचा सूक्ष्मगंध असतो. करुणाही त्याहून उच्चपातळीवरील भावना आहे. दु:खी व्यक्तीसाठी करुणा बाळगल्यास स्वत:चे चित्त मलिन होत नाही.

(३) मुदिता : मुदिता म्हणजे आनंदाची भावना जोपासली पाहिजे. दुसऱ्याने केलेल्या पुण्यकर्माबद्दल साधकाला आनंद वाटला पाहिजे आणि त्याने स्वत:सुद्धा असे पुण्यकर्म करण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे.

(४) उपेक्षा : पापाविषयी उपेक्षा बाळगावी याचा अर्थ असा की, पापाचरण करणाऱ्या व्यक्तीचा राग मानू नये, कारण हा राग साधकाचे मन कलुषित करतो. दुसरी व्यक्ती पापाचरण करीत असेल तर त्याचे चित्त कलुषित आहे परंतु, अशा व्यक्तीविषयी क्रोध उत्पन्न झाल्यास आपले स्वत:चे चित्तही कलुषित होते. त्यामुळे त्याविषयी तटस्थता बाळगणे म्हणजे उपेक्षा. पापाचरण करणाऱ्या व्यक्तीला सत्कर्म करण्यास प्रेरित करावयाचे असेल तर त्यासाठी स्वत:चे चित्त द्वेष किंवा क्रोध यापासून मुक्त असणे गरजेचे आहे. टोकाची भूमिका न घेता मध्यम मार्ग स्वीकारणे’. ही उपेक्षा भावना नकारात्मक नसून अन्य तिन्ही भावनांप्रमाणे सकारात्मक आहे. ह्या भावना वाढीस लागतात तसतसे रजोगुण व तमोगुण क्षीण होत जातात आणि सत्त्वगुणाचा प्रकर्ष होतो.

या सूत्रात सांगितलेल्या मैत्री, करुणा, मुदिता आणि उपेक्षा या भावना जोपासणे सकृद्दर्शनी सोपे वाटले तरी त्या मनात दृढपणे रुजविण्यासाठी साधकाला सतत प्रयत्नशील राहावे लागते.

बौद्धांची आचारसंहिता

 

|| आचारो परमो धम्मो ||

बौद्ध म्हणजे काय?

बौद्ध म्हणजे बुद्धिवादी, व डोळसवृत्ती बाळगणारे तसेच स्वातंत्र्य,समता, बंधुता, न्याय आणि नीती या तत्वांना मानणारा,प्रज्ञा, शील करून यांचे आचरण करणारा, परिवर्तनवादी म्हणजे बौद्ध होय.

बौद्धांची आचारसंहिता:

बुद्धांच्या काळात संघ प्रवेशापूर्वी दीक्षा दिली जायची. उपासकांस त्रिशरण-पंचशीलाने दीक्षा दिली जायची.१४ ऑक्टोबर, १९५६ दिनी बाबासाहेबानी दीक्षा घेतली. म्हणून वयाच्या १८ वर्षानंतर प्रत्येकाने धम्मदीक्षा घेतली पाहिजे.

बाबासाहेबांनी दिलेल्या २२ प्रतिज्ञा म्हणजे बौद्धांची सामाजिक आचारसंहिता होय.

त्याचप्रमाणे पंचशील,अष्टशील हि आपली आचार संहिता होय.

घरात पूजास्थान असावं व दर्शनीय भागात धम्मध्वज, धम्मचक्र महापुरुषांच्या प्रतिमा असाव्यात.

२४ प्रकारच्या शिबीरातून प्रशिक्षण घेणे हि आपली आचार संहिता,

आपण बुद्ध आणि त्यांचा धम्म या ग्रंथाचे वाचन आपण केले पाहिजे.

आपल्या निवासस्थानाचे, मुला-मुलींची नावे हे बौद्ध संस्कृतीला अनुरूप असावीत.

जयभीम करतांना दोन्ही हात हृदयाशी जोडून करावा.

भन्तेजींना आपण नम्रपणे वंदामि भन्ते म्हंटले पाहिजे. शक्य असल्यास पंचांग प्रणाम करावा.

आपण सण, मंगल दिन, पवित्र स्थळे, जयंत्या , स्मृतिदिन,विजय संगम व

क्रांती दिन साजरे केले पाहिजेत.

बौद्धांनी हळदी कार्यक्रम करू नये. त्या ऐवजी पर्यायी उटणे लावण्याचे कार्यक्रम आपण करू शकतो मात्र त्यात अंधश्रद्धांचे पालन करू नये.

आपण लग्नपत्रिकेतील वेळ हि मुहूर्त पहिल्यासारखी ११:४५ किंवा १२:१५ अशी टाकू नये. व विवाह विधी हा दिलेल्या वेळेत पार पाडावा.

तसेच मंगळसूत्र न घालता अशोक चक्रांकित मंगळसुत्त घालावे.

पतीच्या मृत्यू नंतर पत्नीचे अलंकार उतरवू नयेत. आपण आयुष्यमान,आयुष्यमती, आयुष्यमानीनी, आयुनी, आदरणीय हे शब्द सन्मानार्थ लिहावेत.

मृत व्यक्तीस कलकथित, स्मृतिशेष म्हणावे.

गुणात्मक आचारसंहिता :

समोरच्या व्यक्तीने आपल्याला ओळखले पाहिजे ते आपल्या आचरणातून.त्यासाठी आपण शीलवान, सदाचारी, सद्गुणी वर्तन अंगिकारले पाहिजे. तुमची वाणी हि सम्यक असली पाहिजे.आपण विकार मुक्त असले पाहिजे. आपण दानपारमीतीचे पालन करावे. गुणी लोकांची सांगत करावी.

धम्म हा आचरणात आहे आणि धम्म हाच आपला मार्गदर्शक आहे.

माझी पुस्तक यादी

1. मला उध्वस्त व्हायचंय
2.  समकालीन राजकारण आंबेडकरवादी आकलन
3.  जनता 
4.  जिज्ञासा लेखक कार्तिकी पाटील 
5. बौद्ध पर्व अथवा  बौद्ध धम्माचा इतिहास- वागो आपटे
6.   बुद्ध लीला- धर्मानंद कोसंबी
7.  अमर्याद आहे बुद्ध- विलास सारंग
8.  बुद्ध चरित्र- भाऊ लोखंडे
9.  मिलिंद प्रश्न- डॉक्टर
10.  भगवान बुद्ध आणि त्यांचा धम्म
11.  भगवान बुद्धाचा मध्यम मार्ग- माशा मोरे
12.  गौतम बुद्ध चरित्र- केळुसकर
13.  जगातील बुद्ध धम्माचा इतिहास-  माश मोरे
14.  भारतातील बौद्ध धम्म- गेल  ओम वेट
15.  आमचा बापाने आम्ही- नरेंद्र जाधव
16.  जगातील आठवे आश्चर्य 
17.  डॉक्टर आंबेडकरांचे मारेकरी-  यदि फडके
18.  डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकरांची बौद्ध धम्म विषयक जगप्रसिद्ध भाषणे- दीपक कुमार खोब्रागडे
19.  डॉक्टर आंबेडकरांची जाती मीमांसा- उमेश  बगाडे
20.    हॉटेल इन द बेली
21.  फक्त भारताच्या दिशेने -गेल अमवेत
22.  डॉक्टर आंबेडकरांचा सांगाती- बळवंत हनुमंतराव वराळे
23.  डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर - धनंजय  कीर
24.  प्रश्नोत्तरातून डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर- भंडारे वानखेडे
25.  बाबासाहेब आंबेडकरांच्या सहवासातील पंचवीस वर्ष- सोहनलाल शास्त्री
26.   क्रांती  प्रतिक्रांती
27. वर्षावास आणि 12 पौर्णिमा
28.  सिमोन दो  बोहू आर
29.  रुपयाचा प्रश्न
30.  काँग्रेस आणि गांधींनी अस्पृश्यन प्रती काय केले
31.   जातीव्यवस्थेची निर्मूलन
32.  पुणे करार
33.  संस्कृत भारत अग्रलेख
34.  विद्यार्थ्यांनो जागृत व्हा
35.  शूद्र पूर्वी कोण होते
36.  डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर लेखन खंड  ६ , १३

परिवर्तन

 

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर म्हणतात की, तुमच्या मिळकतीतील किमान विसावा हिस्सा तुम्ही समाजासाठी दान केला पाहिजे. हे अवाहन दस्तुरखुद्द डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी केलेले आहे.  आता प्रश्न असा आहे की, आपण जे स्वतःला आंबेडकरवादी म्हणवुन घेतात. ते आपल्या मिळकतीतील विसावा हिस्सा समाजासाठी खर्च करतात का;  आणि जर करत नसतील तर आपण खरंच आंबेडकरवादी आहोत का? हा देखील प्रश्न आपण स्वतःला विचारला पाहिजे. बरं विसावा हिस्सा म्हणजे किती? तर ज्याला लाखभर रुपये पगार आहे.  त्यांनी किमान पाच हजार रुपये महिन्याला खर्च केला पाहिजे. ज्याला पन्नास हजार रुपये पगार आहे त्यांनी अडीच हजार रुपये महिन्याला खर्च केला पाहिजे.  आणि ज्याला 25 हजार रुपये आहे त्यांनी १२५० प्रती माह खर्च केला पाहिजे. 

 आता दुसरा प्रश्न असा उरतो आपण जर समाजासाठी हे दान  करत नसून तर ज्या म्हणून आंबेडकरवादी चळवळी आहेत त्या कशा टिकणार? आंबेडकरवादी चळवळी मृतप्राय होण्याचे हे प्रमुख कारण आहे. ज्या समाजाने आंबेडकरी होण्याचा फायदा घेतला. तो समाज आंबेडकरी होण्याचं देणंही लागतो हे तो  स्व-स्वार्थापायी जाणून बुजून विसरला आहे.

 बरं जे जागृत आहेत त्यांनी तरी किमान हा जागृतीचा विस्तव विझु देता कामा नये. तुम्ही-आम्ही आंबेडकरी चळवळीचे डायरेक्ट बेनिफिशरी अर्थात सरळ लाभार्थी आहोत. तो लाभ आपण सामाजिक, शैक्षणिक,आर्थिक व राजकीय अशा निरनिराळ्या स्तरावरती  उपभोगले आहेत.

 त्यामुळे किमान आंबेडकरी चळवळी राजकीय असतील, सामाजिक असतील, धार्मिक असतील किंवा शैक्षणिक असतील या मृतप्राय होता कामा नये. त्या कार्यरत आणि वृद्धिंगत व्हाव्यात म्हणून आपण सामाजिक दान केलंच पाहिजे. कारण जोवर चळवळ आहे तोवर आपण आहोत.

व्हाट्सअप आणि फेसबुक हे खरंतर संभाषणाची उत्तम साधन आहेत परंतु केवळ व्हाट्सअप आणि फेसबुक वर पोस्ट आणि व्हिडिओच्या रतीबच्या-रतीब टाकून आंबेडकरी चळवळीला आपण सहकार्य अथवा  नवसंजीवनी देण्याचा प्रयत्न करत आहोत अशा अविर्भावात मुळीच राहू नये.  या भ्रमात असणाऱ्यांनी, स्टेजवरून लांबलचक भाषण झोडपणाऱ्यांनी आणि स्वयंघोषित आंबेडकरवाद्यांनी.  जमिनी स्तरावर कार्यरत असणाऱ्या कार्यकर्ता व संस्थांना  सहकार्य व सक्रिय सहभाग नोंदवून आपला पाठींबा व योगदान दिले पाहिजे. हाच खरा मार्ग होय.

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

इतकी प्रचंड उदासीनता का आहे?

 इतकी प्रचंड उदासीनता का आहे?

 माझे मुस्लिम समाजाचे अनेक मित्र प्रत्येक शुक्रवारी नचुकता नमाजीला जातात.  अनेक ख्रिश्चन बांधव रविवारी चर्चमध्ये जातात. अनेक हिंदू मित्र त्यांचे- त्यांचे सणवार, उपास-तापास जपत असतात. तर मग आपण बौद्ध बांधव इतके उदासीन का आहोत. आपण किमान महिन्यातून एकदा तरी विहारात जातो का? आपल्याला लेणी संरक्षण व संवर्धनाबद्दल आस्था आहे का? किमान डॉ. आंबेडकरांनी निर्माण केलेल्या सामाजिक, राजकीय व धार्मिक संस्था जोपासल्या, जगवल्या व वाढवल्या पाहिजेत याबद्दल आपल्याला सहानभूती तरी आहे का? 

की आपण झोपेत आहोत? झोपेचे सोंग घेऊन आहोत? की आपली चळवळ फक्त व्हॉट्सअप व फेसबुक पुरताच आहे? रचनात्मक काही निर्माण करायचे आहे की नाही? ज्या समाजाच्या नावावर शाळेत, नोकरीत प्रतिनिधीत्वाच्या नावावर आरक्षण भोगले त्या समाजाचे देणे तरी आपण लागतो की नाही?

की कुणीतरी भीमा कोरेगावला हल्ला करेल तेव्हा आपण जागे होणार? किती दिवस RSS च्या संघटनेचे गुणगान गाणार? कधी सेना, कधी राष्ट्वादी तर कधी भाजप, काँग्रेसच्या वळचणीला जाणार? 

आपला कृती कार्यक्रम आहे की नाही? 

संभाजी भिडे हजारो पोरांना मूर्ख बनवून शकतो. RSS सारखे उपद्रवी संघटन जोमात चालते. तर बाबासाहेबांच्या विचारांचे संघटन का चालत नाही??

ज्या बाबासाहेबांना बाप मानतो.  स्वतःला त्यांचे मानस संतान समजतो. त्यांचे वैचारिक वारसदार म्हणून मिरवतो. त्यांच्या विचारांना पुढे घेऊन जाणार आहोत की नाही? की फक्त नावापुरते अपघाताने जन्माने आंबेडकरी आहोत आपण.?

आज जी आपल्याकडे गाडी, माडी आणि साडी आहे ती बाबासाहेबांनी निर्माण करून दिलेल्या संधीमुळे आहे. अन्यथा आपल्या पूर्वजांहून आपण खूप हुशार किंवा स्मार्ट अथवा शिक्षित आहोत आसा समज असेल तर त्यातून बाहेर पडा. आपल्या पूर्वजांना संधी नव्हती तर आपल्याला ती संधी मिळाली आहे इतकाच तो फरक आहे. ती संधी बाबासाहेबांनी संविधानाच्या मार्गाने निर्माण करून दिली आहे.

मिळालेली संधी आणि संसाधने साबूत ठेवण्यात चळवळीचा मोठा वाटा आहे. अगदी आरक्षण असेल, स्कॉलरशिप असेल, सरकारी नोकरीचा बॅकलॉग असेल सामाजिक प्रतिष्ठा असेल हे सगळे मिळवण्यात व टिकवण्यासाठी चळवळ झटत असते. त्यामुळे त्याचे आपसूक आपण लाभार्थी असतो.

तुम्ही २४*७ धम्माचे अथवा चळवळीचे काम करा असे कुणी सांगत नाही. परंतु एक सामाजिक जाणीव व जबादारीतून तुम्ही तुमचा शक्य तो सहयोग व सहभाग नोंदवला पाहिजे. प्रत्येकाला घरा-घरातुन खेचून जबरदस्तीने चळवळ चालत नसते तो सहभाग जाबदारीतून आला पाहिजे. इतकंच.

दान पारमिता

दहा पारमिता मधील दुसरी पारमिता म्हणजे दान. 

पारमिता म्हणजे पूर्णत्वाची अवस्था होय. शील, दान, उपेक्षा, शांती, नैष्कम्य, विर्य, सत्य, अधिष्ठान, करुणा, मैत्री या दहा पारमिता होत.

दानाचे तीन प्रकार :-

१) आमिष दान म्हणजे पैसे, कपडे, औषधे काही महत्त्वाच्या गरजू वस्तूंचे दान देणे.

२) अभयदान म्हणजे अदृश्य स्वरूपातील दान प्रेम, वेळ, आशिर्वाद, सुरक्षा, म्हणजे अभयदान.

३) धम्मदान म्हणजे धम्म सांगणे, धम्मपोदेश देणे, निसर्गाचे नियम सांगणे. योग्य मार्ग दाखवणे. योग्य सल्ला देणे.

सर्व दानात सर्वश्रेष्ठ दान धम्मदान आहे. कारण काही दानाने केवळ काही वेळापुरताच फायदा होतो. पण धम्मदानाने व्यक्तीचे संपूर्ण आयुष्य सुधारते.

दानाचा अर्थ म्हणजे देणे. उदारता, निर्लोभीपणा, त्याग म्हणजेच दान होय. मनात त्यागाची भावना निर्माण होणे म्हणजेच लोभाची वृती नष्ट होणे होय. दान केव्हा फलदायक होते याबाबत भगवान बुध्दांनी धम्मपदात तिनशे छप्पन ते तिनशे एकोणसाठ या गाथेत सांगितले की,

तिणदोसानि खेत्तानि रागदोसा अयं पजा ।

तस्मा हि वीतरागेसु दिन्नं होति महफ्फलं ॥

याचा अर्थ, शेतांचा दोष तृण आहे, मनुष्याचा दोष राग आहे, त्यामुळे वीतराग ( रागरहित ) मनुष्याला दिलेले दान महान फलदायक होते.

दानवृत्तीला म्हणजेच दानाला बौध्द धम्मात फार महत्व आहे.

राजा बिंबीसारने भगवान बुध्दास वेळूवन दान दिले. अनाथपिंडकाने सोन्याच्या मोहरा जमिनीवर अंथरुन ती जमीन विकत घेतली व तेथे जेतवन नावांचे विहार बांधून भगवान बुध्दास दान दिले.

दान करणे हा श्रेष्ठ गुण होय. दान केल्याने मनाची आसक्ती कमी होते. घेण्याएवजी माणूस देण्याचे शिकतो. यातून त्याग करण्याची प्रवृत्ती वाढते इतरांच्या कल्याणार्थ म्हणून देण्याचे शिकतो यातून त्याग करण्याची प्रवृत्ती वाढते जे जवळ आहे ते माझे नाही व जे माझे नाही ते इतरांना दिले पाहिजे. जे विवंचनेत आहेत, जे दानावरच जगतात अशांना सढळ हाताने मनपूर्वक दान केले पाहिजे. दान देतांना मात्र बदल्यात दान देणाऱ्याने घेणाऱ्या कडून काहीही अपेक्षा करू नये. कशाच्या ना कशाच्या मोबदल्यात दिलेले दान हे खऱ्या अर्थाने दानच नव्हे सुख प्राप्ती, स्वर्ग प्राप्ती, धनप्राप्ती. पाप मुक्त व्हायचे म्हणून, दानी म्हणून नाव लौकिक व्हावा या हेतूने जे दान देतात ते दान नव्हे. त्याचा देणाऱ्याला काहीच लाभ होत नाही. बौध्द उपासकाने धन, द्रव्य, वस्त्र, रक्त व प्रसंगी शरीराचेही दान करण्याची तयारी ठेवायला हवी हाच दानाचा खरा अर्थ होय.

समाजाला दान देणे हे आपले कर्तव्य होय कारण आपण जे मिळवले त्यात समाजाचा अप्रत्यक्ष का होईना पण सहभाग असतो. आपण जे कमावले त्याला अप्रत्यक्षपणे समाजाचाही हातभार लागलेला असतो. दान देणे व दान घेणे या दोन्ही क्रिया अत्यंत निर्मल व श्रध्दापूर्वक व्हायला हव्या, तरच दानाचा हेतू साध्य होईल व दान देणाऱ्या व घेणाऱ्याचेही कल्याण होईल, मंगल होईल, म्हणून बौध्द उपासकाने शक्य तेवढे दान देत राहावे यातूनच तृष्णेचा, आसक्तीचा लोप होऊ लागतो. मनातील तृष्णेचा क्षय होऊ लागतो, समर्पनाची प्रवृत्ती वाढीस लागते. सर्व दानात श्रेष्ठ दान हे धम्मदान होय, धम्माच्या प्रसार, प्रचारासाठी दान देणे हे आपण आपले कर्तव्य समजले पाहिजे.

भवतु सब्ब मंगलम्

 माघ पौर्णिमा ०५ फेब्रुवारी २०२३

-------------------------------------

तथागत भगवान गौतम बुद्धांच्या  संपूर्ण जीवनात बाराही पौर्णिमाचं अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. परंतु बौद्ध धम्मात माघ पौर्णिमा ही तथागताच्या महापरिनिर्वाणाच्या घोषणेकरिता प्रसिद्ध आहे. भगवान बुद्ध आपल्या धम्माचा उपदेश करीत ४५ वर्षे पायी फिरत होते. त्यांचे वय ८० वर्षे झाले होते. अशा वेळी त्यांचा मुक्काम वैशाली नगरीत होता.

भगवान बुद्धांचा संघ आणि स्वतः तथागत चापल चैत्य विहारात विश्रांती घेत होते. एक दिवस तथागतांनी प्रिय शिष्य आनंद याला जवळ बोलावले आणि सारंद्र्य चैत्य विहारात चलण्यास सांगितले. भन्ते आनंद यांनी सर्व भिक्षूंना तथागताचा आदेश सांगितला. त्याप्रमाणे सर्व भिक्षू संघासहित सारंद्र्य चैत्य विहारात आले. भिक्षू संघ विहारात बसले असता भन्ते आनंद तथागतांना विनंती करतात की, संघासाठी आपण उपदेश करावा. तथागत सर्व भिक्षूंना म्हणाले, " मी येत्या तीन महिन्यांनी देहत्याग करणार आहे. येत्या वैशाखी पौर्णिमेला माझे परिनिर्वाण होणार आहे." त्या दिवशी माघ पौर्णिमा होती. तथागत म्हणतात, " मी दिलेल्या शिकवणुकीनुसार आपण धम्म प्रसार करावा. लोकांना उपदेश करावा. यापुढे धम्मच तुमचा मार्गदाता राहणार आहे."

माघ पौर्णिमेस  इसवी सन पूर्व ४८४  या दिवशी तथागत भगवान गौतम बुद्धांनी आपल्या महापरिनिर्वाणाची घोषणा केली होती. भगवान बुद्धांच्या महापरिनिर्वाण घोषणेमुळे माघ पौर्णिमा ही " महापरिनिर्वाण घोषणा दिन " म्हणून प्रसिद्ध आहे.

 यानंतर दुसऱ्या दिवशी तथागत भगवान गौतम बुद्ध वैशाली नगरीत गेले. तेथे त्यांनी आशीर्वादाच्या रूपाने  आपले भिक्षापात्र दान स्वरूपात लिच्छवी लोकांना भेट दिले.

दुसरी घटना अशी की भगवान बुद्धांचा प्रिय शिष्य  आनंद यांचे देखील  परिनिर्वाण माघ पौर्णिमेस झाले.

तथागत भगवान गौतम बुद्ध हे राजपुत्र होते. संपूर्ण जीवन ते ऐशोआराम सहज व्यतीत करू शकले असते. 

चक्रवर्ती सम्राट अशोक हे काश्मीर पासून ते अफगाणिस्तान पर्यंत असणाऱ्या प्रचंड भव्य अशा राज्याचे राजा होते. ते देखील बुद्धीच्या विचारांना शरण आले. जनकल्याण करणारा

 अद्वितीय जनकल्याण करणारे राजा बनले.

राष्ट्रपिता महात्मा जोतीराव फुले यांनी पुणे मुंबई महामार्ग बांधकाम केले. मुंबई सी एस टी स्टेशन बांधकाम केले. मुंबई मनपा इमारत बांधकाम केले. खडकवासला धरण, कालवे, कात्रजचा बोगदे, येरवडा पुल, राजवाडे, रस्ते, कापड गिरण्या, घरे इ. बांधकाम केले. १८ व्या शतकात जमशेदजी टाटा यांची संपत्ती २० हजार रुपये होती, तेव्हा महात्मा फुले यांची संपत्ती त्याहून कितीतरी अधिक होती. 

शाहू महाराज हे कोल्हापूर संस्थानिकाचे राजे होते. सामाजिक न्यायाची वादातीत भूमिका त्यांनी बजावली.

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांची वैयक्तिक संपत्ती मुंबई (दादर), खार, तळेगाव दाभाडे, कोकण, पुणे, औरंगाबाद, हैदराबाद, बंगलोर आणि दिल्ली येथे होती. अनेक ठिकाणी आजही आहे.  

आपण ज्या समाज सुधारकांच्या विचारांचा वसा चालवू इच्छीतो 

ते कुणी लुंगे-सुंगे नव्हते. त्यांनी ठरवले असते तर ते वैयक्तिक जीवन ऐशो-आरामात सहज व्यतीत करू शकले असते. परंतु त्यांनी बहुजनांच्या उद्धारासाठी आपले संपूर्ण जीवन खर्च केले.

 या सगळ्यातुन मला एवढंच सांगायचं आहे की,

आपले आदर्श हे तू लढ मी उपदेश करतो किंवा तू लढ मी पाठीशी आहे असे म्हणणारे अथवा इंग्रजांची माफी मागणारे, पंचगव्य प्राशन करणारे नव्हते. आपल्या चळवळीला समृद्ध, संपन्न आणि आदर्श असा वारसा आहे. त्यामुळे आपण इतर कुठल्याही मार्गाला अथवा प्रलोभनात्म प्रबोधनाला बळी पडू नये.

आषाढ पौर्णिमा ,वर्षावास

त्रिपिटक

त्रिपिटक (पाली : तिपिटक): हा बौद्ध धर्मीयांचा प्रमुख व महत्त्वाचा धर्मग्रंथ आहे. इ.स.पू. १०० ते इ.स.पू. ५०० या दरम्यान, मौर्य राजवंशाच्या कार्यकाळात या ग्रंथांची निर्मिती झाली. त्रिपिटक हा ग्रंथ पाली भाषेत लिहिला गेलेला एक ग्रंथसमूह असून तो तीन पेट्यांत किंवा हिश्श्यांत विभागला गेला आहे. त्रिपिटकाचे तीन विभाग — विनयपिटक, सुत्तपिटक व अभिधम्मपिटक. या तीन पिटकांमुळे या ग्रंथाला 'त्रिपिटक' हे नाव पडले. तीन विभाग विनयपिटक (संस्कृत व पाली) सूत्रपिटक (संस्कृत; पाली-सुत्तपिटक) अभिधर्मपिटक (संस्कृत; पाली-अभिधम्मपिटक)

विनयपिटक विनयपिटकाचे एकूण पाच विभाग आहेत. यात बौद्ध संघाच्या व्यवस्थेचे नियम आहेत. (भिक्षुंच्या अनुशासनविषयक नियमांचा संग्रह) १. महावग्ग २. चुलवग्ग ३. पाराजिक ४. पाचित्तिय ५. परिवार.

सुत्तपिटक सुत्तपिटकाचे एकूण पाच विभाग आहेत. यात गौतम बुद्धांचा उपदेश आहे.(सामान्य जनांसाठी प्रवचन) (१) दिघ निकाय (२) मज्झिम निकाय (३) संयुत्त निकाय (४) अंगुत्तर निकाय (५) खुद्दक निकाय.

अभिधम्मपिटक अभिधम्मपिटकाचे सात विभाग आहेत. त्यात बौद्ध तत्त्वज्ञानाचे वैज्ञानिक विवेचन केले आहे.(धर्मासंबंधी गंभीर शिकवणूक) १. धम्मसंगणि २. विभंग ३. धातुकथा ४. पुग्गलपञती ५. कथावत्थु ६. यमक ७. पट्ठान.

अडीच हजार वर्षापूर्वी पाली भाषेला मागधी म्हणायचे, जी उत्तर भारतातील लोकभाषा होती. ती भाषा ज्यात बुद्धांनी धर्माची शिकवण दिली होती. ज्या प्रकारे हिंदू धर्मग्रंथाची भाषा संस्कृत आहे आणि कॅथॉलिकांच्या धर्मग्रंथांची भाषा लॅटिन आहे, त्याप्रमाणे पाली भाषेत भगवान गौतम बुद्धांची शिकवण सुरक्षित ठेवली गेली आहे; भगवान बुद्धांच्या महापरिनिर्वाणानंतर तीन महिन्यांत ५०० अरहंतांची विशेष सभा (प्रथम संगायन/संगती)झाली होती. त्यात भगवान बुद्धांनी केलेल्या सर्व उपदेशांचे म्हणजे त्यांच्या विपुल मौखिक शिकवणुकीचे संगायन (संकलन) केले गेले आहे. जी शिकवण भगवान बुद्धांनी त्यांच्या ४५ वर्षांच्या जीवनकाळात दिली होती. अरहंत भिक्षुंनी याचे पठन (मुखोदगत) केले त्यापासुन जे लिखित स्वरूपात बनले यालाच त्रिपिटक म्हणतात. ज्याचा शाब्दिक अर्थ आहे, ‘तीन पेटारे.’

 हेच त्रिपिटक श्रीलंकेत राजा वट्टगामिनीच्या संरक्षणात झालेल्या चवथ्या संगायनाच्या वेळी ताडपत्रांवर लिहिले गेले.पाचवे संगायन ब्रह्मदेशाच्या मांडले शहरात राजा मिन्डोमिनच्या शासनकाळात झाले. पूर्ण त्रिपिटक संगमरवरी मोठमोठ्या ७२९ पट्ट्यांवर अंकित केले गेले. त्यांना सुरक्षित ठेवण्यासाठी प्रत्येक पट्टीला छोट्या पॅगोडात ठेवले गेले. ज्यांना ‘पिटक पॅगोडा’च्या नावाने विश्वातील सर्वांत मोठ्या पुस्तकाच्या रूपाने जाणले जाते. हे पिटक पॅगोडे मांडेल पहाड्याच्या उतारावर बनलेले आहेत़ हे साहित्य नंतर २१ खंडांत छापले गेले.

 #आषाढ पौर्णिमा  #वर्षावास 

बुद्धजयंती

युरोपात असा एकही देश नाही की,जिथे बुद्ध धर्माचा प्रचार नाही. भगवान गौतम बुद्ध जगप्रसिद्ध युगपुरुष आहे.

- डॉ बाबासाहेब आंबेडकर

बौद्ध धर्माचा जन्म भारतात झाला. त्याचे प्रवर्तक गौतम बुद्ध ( इ.स.पू. - ५६३ इ.स.पू. ४८३) होते. जगातील जवळपास सर्व महाद्वीपात बौद्ध धर्माचे अनुयायी आहेत. जगातील २० हुन अधिक देश बौद्धराष्ट्र व बौद्ध बहुसंख्य राष्ट्र आहेत. त्यापैकी लाओस, कम्बोडिया, भूटान, थाईलैण्ड, म्यानमार आणि श्रीलंका हे सहा देश "अधिकृत" 'बौद्धराष्ट्र' आहेत. कारण या देशांच्या घटनांमध्ये बौद्ध धर्माला 'राजधर्म' किंवा 'राष्ट्रधर्म' असा दर्जा आहे.असेही अनेक देश जगभरात आहेत जेथे ८०-९०%  जनता ही बौद्ध धर्मीय आहे. यामध्ये चीन, जापान, वियतनाम, थाईलैंड, म्यान्मार, ताइवान, उत्तर कोरिया, कम्बोडिया ,हांगकांग, सिंगापुर , मंगोलिया इत्यादी देशांचा समावेश होतो. 

जगातील सर्वाधिक उंच १० पुतळ्यांपैकी ७ पुतळे हे भगवान गौतम बुद्धांचे आहेत. स्प्रिंग टेंपल बुद्ध हेनान, चीन ५०२ फूट. लेक्युन सेक्या सॅग्ननिंग, म्यानमार ४२३फूट. म्यानमारमधील सर्वाधिक उंच पुतळा ३८१फूट. ग्रेट बुद्ध ॲंग थॉंन, थायलंड ३०२ फूट. ग्रॅंड बुद्ध जिंशू, चीन २८९फूट. लेशान जायंट बुद्ध लेशान, चीन २३३फूट. जगातील सर्वात उंच/मोठा दगडाचा पुतळा.थायलंड ५९.२  १९४फूट.

लेण्यांचे बौद्धधम्मात विशेष ऐतिहासिक महत्त्व आहे. भारतात खडकांतून कोरलेली सुमारे १,२०० लेणी आहेत. त्यांतील हजाराहून थोडी जास्त लेणी महाराष्ट्रात आढळतात.  त्यांत बौद्ध धर्मीयांच्या लेण्यांची संख्या सर्वाधिक आहे. धार्मिक प्रसार-प्रचार हाच प्रमुख हेतू सामान्यतः बहुतेक लेण्यांतून दिसून येतो. या लेण्यांचा सर्वसाधारण काळ इ. स. पू. तिसरे शतक ते इ. स. नववे शतक असा मानला जातो. भारतात मौर्यकालात प्रामुख्याने सम्राट अशोकाच्या कारकीर्दीत (इ.स.पू. २७३-२३२) बौद्ध लेणी खोदण्यास प्रारंभ झाला असावा, असे त्या लेण्यांतील कोरी लेखांवरून ज्ञात झाले आहे.  भारतात खोदलेल्या लेण्यांमध्ये बौद्ध लेण्यांइतकी वैदिक वा हिंदू लेणी प्राचीन नाहीत. अफगाणिस्तानमधील बामियान येथे अनेक शैलगृहे असून, तेथे बुद्धाच्या भव्य मूर्ती आढळतात.

#Budha_Jayati

#२६में२०२१

 

बुद्ध जयंती, वैशाख पौर्णिमा, वेसाखमासो

 तथागत भगवान बुद्धांच्या जीवनात वैशाख पूर्णिमेस विशेष महत्त्व आहे; कारण तथागताच्या जीवनात अतिशय महत्वपूर्ण पाच अशा ऐतिहासिक घटना या दिनी घडून गेल्या आहेत.

१. पहिली घटना.

जन्म

 कपिलवस्तु नगरीचे महाराज शुद्धोधन व महामाया यांचे राजपुत्र सिद्धार्थ गौतम बुद्धांचा जन्म. महामाया माहेरी जात होत्या. माहेर देवदह हे कपिलवस्तू पासून पूर्वेला १८ किलोमीटर अंतरावर होते. नेपाळ आणि देवदहाच्या मध्ये नेपाळच्या ताराई भागात लुंबिनी नावाचे एक सुंदर उपपवन प्रवासात होते. तेथे अनेक  शालवृक्ष होते. तेथील. फुला-फळांनी बहरलेल्या वनात महामाया थोडा वेळ थांबल्या. एका शालू वृक्षाची झुलणारी फांदी पकडण्यासाठी त्यांनी हात वर केला आणि हलकेसे उंच उचलल्या गेल्या आणि त्यामुळे प्रसवपिडा आरंभ होऊन उभ्याउभ्याच त्यांनी सिद्धार्थ  गौतमाला जन्म दिला. तो दिन होता विशाखा नक्षत्र, मंगळवार वैशाख पौर्णिमा ई. स.पूर्व ५६३.

२ .घटना दुसरी.

यशोधरा यांचा जन्म

 सिद्धार्थ गौतमाच्या धर्मपत्नी  यशोधरा यांचा जन्म कपिलवस्तु नगरीच्या शेजारी रामनगर नावाचे कोलीय राज्याचे राजा दंण्डपाणी यांच्या राजमहालात झाला.

 ३. घटना तिसरी. 

विवाह

 यशोधरेच्या वडिलांनी तिच्या सोळाव्या वर्षी तिचा स्वयंवर सोहळा ठरविला. स्वयंवर सोहळ्यात सिद्धार्थ गौतम यांनी  एका अनियंत्रित घोड्याला आपल्या अश्वलक्ष विद्येने काबू केले आणि त्यावर स्वार झाले. याशिवाय त्यांनी लिखितज्ञान, संख्याज्ञान, बालविद्या, काव्य, व्याकरण, पुराने इतिहास वेद ज्योतिषसांख्य इत्यादी विषयांमधील त्यांचे निपुणता सिद्ध केली.स्वयंवरात सर्व राज्यांच्या, राजपुत्रांच्या आणि प्रियजनांच्या साक्षीने वैशाखी पौर्णिमा ई. स.पूर्व ५४७ या दिनी हा विवाह सोहळा संपन्न झाला.

 ४. घटना चौथी.

ज्ञान प्राप्ती

 राजपुत्र सिद्धार्थ गौतम यांस सम्यक संबोधी प्राप्त होऊन चार आर्यसत्य, प्रतीत्य, समुत्पाद इत्यादी सिद्धांताचे ज्ञान प्राप्त झाले. त्यावेळी वय ३५ वर्षांचे होते. तो दिवस होता बुधवार वैशाख पौर्णिमा ई. स.पूर्व ५२८.

५.  घटना पाचवी. महापरिनिर्वाण

भगवान बुद्धांचे वय आता ८० वर्ष झाले होते. भगवान बुद्ध व संघाला चुंद नामक व्यक्ती जो व्यवसायाने लोहार होता. त्याने भोजनदानासाठी घरी आमंत्रित केले. चुंदने सूकरमद्दव नावाच्या कंदमुळ वनस्पतीचे उत्कृष्ट व चविष्ट भोजन तथागत व संघास अर्पण केले. परंतु त्यानंतर तथागतांची प्रकृती बिघडली. शेवटी प्रवासात कुशिनारा येथे मल्लांच्या उपवत्तन शालवनात दोन शालवृक्षांच्या मध्ये आराम करण्यास तथागत थांबले. त्यावेळी भिख्खूंना संस्काराच्या अनित्यतेचा उपदेश केला.

"अनिच्चा व्रत संखारा, उप्पादवय धम्मिनो उपजित्वा निरूज्झान्ति तेसं द्रपुसमो सुखो ".

अर्थात: हे भिक्खुंनो हे सर्व संस्कार नाशवान आहेत तुम्ही अप्रमादी राहून आपल्या मुक्तीसाठी प्रयत्न करा.

त्यानंतर भगवान बुद्धाने ई. स.पूर्व ४८३ वैशाख पौर्णिमेच्या रात्री अंतिम प्रहरी महापरिनिर्वाणात प्रवेश केला.

बुद्धजयंती

बुद्ध हिंसेच्या विरुद्ध होता परंतु तो न्यायाच्याही बाजूचा होता. जिथे न्यायासाठी आवश्यक असेल तेथे त्याने बळाचा वापर करण्यास परवानगी दिली होती. ही गोष्ट वैशाली राज्याचा मुख्य सेनापती असलेल्या सिंह सेनापतीशी झालेल्या त्यांच्या संवादातून उत्तमरित्या दर्शविली गेली आहे. बुद्ध अहिंसेचा उपदेश करत असल्याचे समजल्यावर सिंह सेनापति त्यांच्याकडे गेला व त्यांनी असे विचारले:

 'भगवान अहिंसेचा उपदेश करतात. याचा अर्थ भगवान अपराध्याला शासन करू नये असा उपदेश करतात काय? आमच्या बायका- मुलांचे व आमच्या संपत्तीचे रक्षण करण्यासाठी आम्ही युद्धावर जाऊ नये, असा उपदेश भगवान करतात काय? अहिंसेच्या नावाखाली आम्ही गुन्हेगारांच्या हातून हानी सोसावी काय? युद्ध सत्याच्या व न्यायाच्या हिताचे असले तरी तथागत सर्व प्रकारच्या युद्धाला प्रतिबंध करतात काय? '

 बुद्धाने उत्तर दिले, " मी जो काही उपदेश करीत आहे त्याचा तू चुकीचा अर्थ घेतला आहेस. अपराध्याला शिक्षा झालीच पाहिजे व निरपराधी माणसाची सुटका देखील झाली पाहिजे.

न्यायाधीशाने जर एखाद्या गुन्हेगाराला शिक्षा दिली तर तो न्यायाधीशाचा गुन्हा नाही. तेथे शिक्षेचे कारण म्हणजे गुन्हेगाराचा गुन्हा आहे. शिक्षा सुनावणार न्यायाधीश केवळ कायद्याची अंमलबजावणी करीत असतो. त्याला अहिंसा न पाळल्यामुळे दोष लागत नाही. न्यायासाठी व सुरक्षेसाठी लढणाऱ्या माणसावर अहिंसा न पाळल्याचा आरोप करता येऊ शकत नाही. जेव्हा शांतता राखण्याचे सर्व उपाय यशस्वी ठरतात तेव्हा होणाऱ्या हिंसेची जबाबदारी जो युद्ध सुरु करतो त्याच्यावर येऊन पडते. दुष्ट शक्तींना कोणी कधीच शरण जाता कामा नये. युद्ध असू शकेल, पण ते स्वार्थी हेतूंसाठी असता कामा नये.

आरोग्य

तुमचं वजन कमी करण अथवा जास्त करण तुम्ही किती कॅलरीस खाता यावर आहे. तुम्ही जाड आहेत कारण गरजेपेक्षा जास्त कॅलरीज (कर्बोदकांमधे) खाल्यामुळे. 

तुम्हाला पातळ व्हायचं आहे तर एक्सट्राच्या कॅलरीस खाऊ नका किंवा मग त्या जिममध्ये जाऊन खर्च करा.

तुमच्या पोटावर फॅट आहे कारण तुमच्या बॉडीमध्ये फॅटचे प्रमाण अधिक आहे. नुसते पोटावरील फॅट कधीच वाढत नाही. शरीराच्या ठराविक भागाचा फॅट कमी /जास्त करता येत नाही. एक तर संपूर्ण शरीरातील फॅटचे प्रमाण वाढत जाते किंवा ते कमी-कमी होत जाते.

तुम्ही खाल्लेलं फॅट तुमच्या शरीरात सहज साठून राहत. तुम्हीं खाल्लेलं कॅलरीज (कर्बोदक) ग्लुकोज मध्ये रूपांतरित होऊन तुम्हाला ऊर्जा देतात. जर ते कॅलरीज (कर्बोदक) वापरले गेले नाहीत तर ते कॅलरीज (कर्बोदक) ग्लयकोजन मध्ये रूपांतरित होतात. व या ग्लायकोजनचे नंतर फॅट( fatty acid) मध्ये रूपांतर होते .

मुळात कॅलरीज (कर्बोदक) प्रामुख्याने तीन प्रकारात विभागली जातात . तर फॅट्स चार प्रकारात विभागली जातात.

परिवर्तन

पाथर पूजे हरि मिले , तो मैं पूजू पहाड़ . घर की चाकी कोई ना पूजे, जाको पीस खाए संसार... - कबीर

धर्म ही एक व्यक्तिगत अथवा वैयक्तिक बाब आहे; असे आपण कितीही जरी कितीही म्हटलं किंवा मानलं तरी ते आज मितीला साफ खोटं आहे. कारण, धर्म हा आर्थिक-सामाजिक-राजकीय व तत्सम बहुअंगी-बहुढंगी   

 गोष्टी व घडामोडींवर बहुआयामी परिणाम करणारा प्रमुख घटक आहे. मुळात धर्म हा समाजाचेही सामाजिक जीवन जगण्याचे लिखित अथवा अलिखित नियमन आहे. म्हणून...

आपण नामस्मरण करतो, माळ जपतो, पूजा करतो, नमाज पडतो, मंदिर, मस्जिद, चर्च,विहार, गुरुद्वारा, किंवा इतर धार्मिक स्थळांना भेटी देतो, धार्मिक क्रिया करतो, सकाळी फोटो-मूर्तीला हार घालतो, नवस-सोहळे पाळतो,तीर्थाटन , उपवास करतो.. यातून आपण धर्माचे पालन करत असतो असे आपणाला वाटत असेल तर आपण चुकीच्या वाटेवर आहोत.

खरा धर्म हा सत्य, समाधी, समता, बंधुता,प्रज्ञा, करुणा आणि शिलाचे पालन यात आहे. काम,क्रोध, मोह, माया, मत्सर हा दुर्गुणांचा त्याग करण्यात आहे. जे मला किंवा तुम्हाला ही अवघड वाटते.

त्यामुळे माणसे बाह्य अवडंबर, कर्मकांड, गाजावाजा, अंगप्रदर्शन यावर भर देऊन स्वतः ला धार्मिक,आस्तिक व श्रेष्ठ सिद्ध करण्याचे प्रयत्न करत असतात. अनेक बुवा-बाबा अम्मा-टम्म, राजकीय पुढारी, धर्माचे ठेकेदार धर्माचा,धरणांचा व आपल्या भावनीक श्रद्धेचा गैरवापर करून आपलेच आर्थिक, सामाजिक, शारीरिक व राजकीय शोषण करत असतात.

धर्म ही धारण करण्याची गोष्ट आहे. तो रंग, वर्ण-वर्ग या बाह्यांगाशी संबंधित नाही. धर्म हा अंतर्मन, काया-वाचा, आचार-विचार व आत्मशुद्धीचा सम्यक समबुद्ध, प्रबुद्ध होण्याचा मार्ग आहे.

आज विशेष

 

ते १९३३ या कालखंडात बौद्ध शिक्षा, बौद्ध संघ, विहार व अनेक दवाखाने निर्माण केले. १८ सप्टेंबर १८९३ साली शिकागो मध्ये संपन्न झालेल्या विश्वधर्म परिषदेत स्वामी वेवेकानंदांना भाषणाची संधी उपलब्ध करून देणारे #आनागारिक धम्मपाल.. 

जन्म १७ सप्टेंबर १८६४

द्रविड सांस्कृतिक भाषा, राष्ट्रवादाचे पुरस्कर्ते व धर्मांधतेच्या मुर्त्या चौका-चौकात चपलीने बडवणारे महानायक #पेरियार ई. वी रामसामी

जन्म :१७ सप्टेंबर १८७९

ठाकरी शैली, प्रबोधनकार.. 

"दगलबाज शिवाजी", "देवळांचा धर्म आणि धर्माची देवळे", "भिक्षुक्षाहीचे बंड" असे पुस्तक लेखक #केशव सीताराम ठाकरे....

जन्म : १७ सप्टेंबर १८८५

मार्क्सवादावर भारतीय दृष्टिकोनातून प्रकाश टाकणारे प्रचविद्या पंडित, सैद्धांतिक मर्क्सवादाची मांडणी करणारे, वर्ण-वर्ग-जात-स्त्रीदास्याचा अंत करणारा साम्यवाद मांडणारे  #कॉम्रेड शरद पाटील..

जन्म: १७ सप्टेंबर १८७९

भारतरत्न डॉ.बाबासाहेब आंबेडकरांचे सुपुत्र, चैत्यभूमीचे शिल्पकार, बौद्धाचार्यांचे जनक, भारतीय बौद्ध महासभेचे द्वितीय अध्यक्ष सूर्यपुत्र भैय्यासाहेब तथा #यशवंतराव भिमराव आंबेडकर

 मृत्यू :१७ सप्टेंबर १९७७

भगवान बुद्ध आणि त्यांचा धम्म

भगवान बुद्ध आणि त्यांचा धम्म हे पुस्तक (धम्मग्रंथ) डॉ.आंबेडकर यांनी स्थापन केलेल्या पीपल्स एज्युकेशन सोसायटीच्या सिद्धार्थ महाविद्यालयाने प्रथम १९५७ साली  प्रकाशित केली आहे. त्या वेळी सदर संस्थेचे अध्यक्ष न्या. आर.आर भोळे हे होते. खरंतर डॉ.बाबासाहेब आंबेडकरांनी Buddha and His Dhamma या पुस्तकाला Buddha and His Gospel  असे नाव अगोदर दिले होते. बहुदा ते नाव त्यांनी नंतर बदलून Buddha and His Dhamma केले. बुद्धा अंड हीस गॉस्पेल या पुस्तकातील ऋणनिर्देशनात सविता आंबेडकर आणि डॉक्टर मालवणकर यांचे एक प्रकारे आभार मानले होते, परंतु सदर आभार मानण्याच्या मजकूर हा न्या. आर.आर भोळे यांना वगळून प्रिंट केला आहे. buddha and his gospel  मध्ये बौद्ध धर्माच्या ऱ्हासाची करणे बाबासाहेबानी लिहिली होती परंतु नंतर ती वगळली .

 बाबासाहेब आंबेडकरानी लिहिलेले बुद्धा अंड हीस धम्मा एक प्रकारे संकलन केलेले पुस्तक आहे असे ते स्वतःच प्रस्तावनेत स्पष्ट करतात. बौद्धवाग्मयात आहे म्हणजे ते बुध्दांचेच तत्वज्ञान आहे असे मानण्यास बाबासाहेब तयार नव्हते . सदर तत्व मागाहून घुसडले असतील असे ते मानत उदा. चार आर्यसत्ये, बुद्धांच्या गृहत्यागाची करणे इत्यादी . 

 बाबासाहेबांनी अश्वघोष लिखित "बुद्ध चरित्र" या पुस्तकाचा आधार घेतला आहे त्याच प्रमाणे त्यांनी  महासच्चक सूक्त, निदान जातक, आणि धम्मपद यांचादेखील आधार घेतला आहे. 

रोहिणी नदीच्या वादाचा संदर्भ आपणास कृष्णाजी अर्जुन केळुस्कर यांच्या अठराशे 1898 साल प्रकाशित झालेल्या "बुद्ध चरित्राचा" आधार घेऊ शकता. त्याचप्रमाणे धम्मचारी विमलकीर्ती यांचे "बाबांचे स्मरण" हे १९८३ सालचे  पुस्तक. त्याचप्रमाणे धर्मानंद कोसंबी यांचे "बुद्ध लीलासार संग्रह" १९४०व  सुत्तनिपात १९५५.

 राहुल सांकृत्यायन लिखित "बुद्धचर्या" १९९५ साली प्रसिद्ध झाले त्याचप्रमाणे" बुद्ध विचार" १९७३.बौद्ध वाग्मयातिल संदर्भासहित टिपणे  डॉ. आंबेडकर यांच्या Buddha and His धम्म ग्रंथाचा हिंदी अनुवाद भदन्त आनंद कौसल्यायन यांचे पुस्तक पाहू शकता जे १९६१ प्रसिद्ध झाले.